Kletskoek van wethouder Van Hooijdonk over de milieuzone

Wethouder Van Hooijdonk (GroenLinks) laat graag van zich horen. Misschien wel een beetje te graag, want over de tweets die ze op internet post denkt ze niet altijd goed na. Zo beweerde Van Hooijdonk dat de lucht in Utrecht 30% schoner wordt door 2% van de auto’s weren. Dat weren van 2% van de auto’s sloeg op de voorgenomen invoering van de milieuzone in Utrecht voor personenwagens en bestelwagens. Wat Van Hooijdonk klopt van geen kanten. Dat hebben we haar ook laten weten. Een debat over het effect van de milieuzone met de SSLU gaat ze uit de weg (dat heeft ze geweigerd). Kennelijk is de wethouder bang om in dat debat te moeten toegeven dat ze inderdaad maar wat geroepen heeft. Hieronder geven we de mailcorrespondentie met de wethouder weer.

Geachte mevrouw Hooijdonk,

dezer dagen vernamen wij dat het effect van de invoering van de milieuzone voor personenwagens aanzienlijk gunstiger zouden zijn dan ooit door de gemeente in het recente verleden werd berekend. U heeft namelijk getwitterd en aan de media verteld dat 2% van de meest vervuilende auto’s in Utrecht 30% van de vervuiling zou veroorzaken. Door die 2% te weren zou Utrecht 30% schoner worden.

Hoewel de SSLU de berekeningen van de gemeente nauwlettend volgt is het SSLU niet bekend met berekeningen waaruit dit fantastische resultaat van de invoering van de milieuzone voor personenwagens blijkt.

Om een aantal redenen is uw bewering naar het oordeel van de SSLU niet anders te kwalificeren dan als ‘kletskoek‘. Misschien zou u minder moeten twitteren en zo wat meer tijd vrij maken om zelf kennis te nemen van een aantal belangrijke rapporten. De SSLU is ook graag bereid u bij gelegenheid wat bij te praten zodat u zich niet uitsluitend hoeft te verlaten op de informatie van uw ambtelijke adviseurs.

In ‘Gezonde lucht voor Utrecht, ontwerp uitvoeringsprogramma’ van 27-2-2013 stond dat de invoering van de milieuzone voor personenwagens en bedrijfsauto’s samen niet meer opleverde dan 1,24 microgram/m3 NO2. Dat zou bovendien het effect zijn aan de rand van de milieuzone (langs wegen die van en naar de milieuzone gaan). Ter uwer informatie: de milieuzone in Utrecht omvat alleen de binnenstad en het stationsgebied. Buiten die (kleine) milieuzone zou het effect nog veel minder zijn of in het geheel niet optreden. Alleen al daarom is het kletskoek om te beweren dat “de” lucht in Utrecht” zoveel schoner wordt.

Zoals u misschien niet door uw ambtelijke adviseurs verteld is, ging ‘Gezonde lucht’ van 27-2-2013 er nog vanuit dat de milieuzone niet alleen bedoeld was voor diesels, maar ook voor benzine voertuigen en heeft de gemeenteraad naderhand besloten de milieuzone alleen te laten gelden voor diesels.

Zoals u misschien ook niet door uw ambtelijke adviseurs verteld is, ging ‘Gezonde lucht’ van 27-2-2013 er nog vanuit dat alle auto’s zouden worden geweerd tot en met milieucategorie 3 maar besloot de gemeenteraad naderhand op voorstel van D66 om de toegang tot de milieuzone slechts te zullen verbieden voor milieucategorie 2 en lager (en dus alleen voor diesels).

En wat u ambtelijke deskundigen u misschien ook niet verteld zullen hebben is dat het berekende effect van 1,24 microgram/m3 NO2 het effect insloot van de afschaffing van de fiscale vrijstelling voor oldtimers ouder dan 25 jaar. De afschaffing van deze vrijstelling (dwz alleen oldtimers van 40 jaar en ouder zouden er nog voor in aanmerking komen) had niets met de milieuzone te maken en zou sowieso plaatsvinden. Als het effect van de afschaffing van de fiscale vrijstelling niet meegerekend zou zijn in het effect van de milieuzone, zou het berekende effect van de milieuzone dus aanzienlijk minder zijn dan 1,24 microgram/m3.

En, tot slot, wat uw ambtelijke adviseurs u misschien ook niet verteld hebben is dat het effect van de invoering van de milieuzone is een sterke toename van het autoverkeer, waardoor het (zeer bescheiden) effect van de milieuzone volledig wordt teniet gedaan. Ik zal u uitleggen waarom dat zo is. Iemand die door de invoering van de milieuzone min of meer gedwongen wordt pakweg 10.000 euro uit te geven voor een auto die wél aan de eisen van de milieuzone voldoet zal daar uiteraard profijt van willen hebben. Het is immers zonde om 10.000 euro uit te (moeten) geven zonder dat daar extra profijt tegenover staat. Dat betekent dat de auto veel meer gebruikt zal worden om de (gedwongen) investering er enigszins uit te halen. Elke econoom zal erkennen dat dit een normaal economisch gedrag is en dat het effect daarvan uiteraard verdisconteerd moet worden bij de berekening van het effect van de maatregel.

Gelet op de wijzigingen van de maatregel die hebben plaatsgevonden sinds ‘Gezonde lucht’ van 27-3-2013 en gelet op het feit dat het aanvankelijk berekende (maximale) effect alleen in en aan de rand van de milieuzone zou optreden en niet meer was dan 1,24 microgram/m3 NO2 is uw bewering dat de lucht in Utrecht 30% schoner wordt door de invoering van de milieuzone waarschijnlijk zeer ver bezijden de waarheid.

Naar het oordeel van de SSLU is de invoering van de milieuzone voor personenwagens niet meer dan symbolische maatregel die betreffende burgers op aanzienlijke kosten jaagt, een symbolische maatregel die bedoeld is om niets tegen de groei van het autoverkeer te hoeven doen.

Ik verzoek u de SSLU inzage te geven in de berekeningen die u tot uw bewering hebben gebracht. Graag binnen de daar door de wet gestelde termijn van 2 weken (het betreft een verzoek om milieu informatie).

Namens de SSLU C. van Oosten.

Op de brief aan de wethouder volgde het onderstaande antwoord:

Geachte heer Van Oosten

Dank voor uw open brief van 1 november 2014, waarin u aandacht vraagt voor het effect van het instellen van een milieuzone voor personen- en bestelauto’s, die op diesel rijden. Uw zorg over de luchtkwaliteit en uw gedrevenheid om die luchtkwaliteit te verbeteren waardeer ik en deel ik.

In uw brief benadert u mijn uitlatingen vooral technisch door in te gaan op de resultaten van doorrekening van verschillende varianten van de milieuzone door RoyalHaskoningDHV en TNO. Deze doorrekening is gedaan op verzoek van de raadscommissie Stad & Ruimte. Over deze varianten voor de milieuzone is uitgebreid gesproken in commissie en raad. Er is vervolgens besloten tot een variant die niet in het bovengenoemde onderzoek is beschreven: een milieuzone voor personen- en bestelverkeer waaruit dieselvoertuigen tot en met euro 2, oftewel dieselvoertuigen die vóór 2001 op de weg zijn gekomen, worden geweerd.

TNO heeft vervolgens voor deze variant het wagenpark dat in Utrecht rondrijdt onderzocht. Daarop zijn mijn uitlatingen in de media gebaseerd. Een technische toelichting op de analyse van TNO treft u in de bijlage aan.

In de Utrechtse gemeenteraad is uitvoerig over maatregelen voor het verbeteren van de luchtkwaliteit gesproken en uiteindelijk heeft de gemeenteraad voor de genoemde variant van de milieuzone gekozen. Het is naar mijn oordeel een hele slimme maatregel, omdat die precies die voertuigen weert, die de meeste gezondheidsschade veroorzaken. Om die reden betreur ik het dat u het instellen van de milieuzone tracht te voorkomen. In ieder geval is in de gemeenteraad het debat over de huidige zone afgerond. Uw voorstel voor een nieuw debat acht ik dan ook op dit moment niet zinvol.

Wel ben ik benieuwd naar uw voorstellen, die de luchtkwaliteit kunnen verbeteren èn kunnen rekenen op politiek en maatschappelijk draagvlak. In Utrecht zijn we immers nog lang niet klaar met het werken aan gezonde lucht.

Met vriendelijke groet,

Lot van Hooijdonk

Zie de bijlage ‘notitie roetberekening die Van Hooijdonk mee stuurde.

Op het antwoord van Van Hooijdonk antwoordde de SSLU:

Aan mevrouw Hooijdonk,

dank voor uw bericht. Ik vind het jammer dat u niet met mij in een (openbaar) debat wilt gaan. Dat valt me erg tegen. Zeker van een wethouder die zo nadrukkelijk de publiciteit zoekt (door actief te twitteren) en op grond van eerdere werkzaamheden en ervaring bovendien geacht mag worden thuis te zijn in de problematiek van de luchtverontreiniging.

Uit de door u meegestuurde notitie blijkt meteen dat u het effect van de milieuzone inderdaad zeer aanzienlijk heeft overdreven. U heeft beweerd dat de lucht in Utrecht 30% schoner wordt, terwijl de notitie die u meestuurt slechts een verbetering claimt in de milieuzone zelf, die niet groter is dan de binnenstad en het stationsgebied.

Uw notitie gaat niet in op het feit dat veel vervuilende auto’s die de milieuzone niet meer in mogen om de milieuzone heen gaan rijden. Daardoor wordt de vervuiling verplaatst naar wegen buiten de milieuzone, waar die erger wordt. Denk bijvoorbeeld aan de zeer sterk luchtvervuilde Josephlaan.

Uw notitie gaat ook niet in op het mogelijke (voor de hand liggende) gevolg dat automobilisten die zich een nieuwere auto aanschaffen omdat zij anders de milieuzone niet meer in mogen, meer kilometers zullen gaan maken waardoor het effect van de milieuzone teniet wordt gedaan. Iemand die pakweg 6000 euro moet uitgeven voor een nieuwere auto zal daar immers ook wat voor terug willen hebben in de vorm van meer rijplezier. Dit voor de hand liggende effect is in de berekeningen niet mee genomen.

Uw notitie gaat ook niet op het feit dat veel vervuilende dieselauto’s sowieso aan het verkeer onttrokken worden doordat de fiscale vrijstelling is afgeschaft voor oldtimers van 25 jaar – 40 jaar. Dat is verreweg de smerigste categorie. Om die te weren is de milieuzone helemaal niet nodig. In de berekening van de verbetering van lucht (in de milieuzone) moeten die dus niet meegenomen worden. En als de uitstoot van die oldtimers buiten beschouwing wordt gelaten is de winst in de milieuzone al een stuk minder dan duur u beweerde 30% roet.

Uw notitie gaat ook niet in op het argument dat de milieuzone door de gemeente als een alibi wordt gebruikt om gewoon door te gaan met het realiseren van nog veel meer parkeervoorzieningen in het stationsgebied (denk bijv. aan het net door het college vastgestelde plan om een parkeergarage te bouwen onder het Jaarbeursplein en aan de parkeervoorziening van de Megabioscoop) en om geen maatregelen te nemen om verkeer te weren aan de rand van de stad.

Overigens zou ik graag de berekeningen ontvangen die TNO gemaakt zou hebben, waaruit zou blijken dat de roetuitstoot in de milieuzone met 30% vermindert. Bij een eerder Wob-verzoek werd ons die berekening niet ter inzage aangeboden. Die berekening is mij niet bekend.

Nogmaals, het valt mij erg tegen dat u een debat over de milieuzone uit de weg gaat.

De SSLU heeft inmiddels het volgende bezwaarschrift tegen de milieuzone ingediend.
Gemeente Utrecht

fax 286 12 24

Datum: 9-11-2014

Betreft: bezwaarschrift SSLU

besluit plaatsing waarschuwingsborden

milieuzone

Aan het college van b en w Utrecht.

Namens de Stichting Stop Luchtverontreiniging Utrecht maak ik bij deze bezwaar tegen het vandaag gepubliceerde besluit om waarschuwingsborden te plaatsen als bedoeld in de bekendmaking van het besluit (zie bijlage). De SSLU meent dat de invoering van de milieuzone de luchtkwaliteit in Utrecht per saldo verslechtert.

Of de milieuzone voor personenwagens er uberhaupt komt en wanneer die komt is onzeker. De wijziging van het RVV, die nodig is om de benodigde bebording te kunnen plaatsen, heeft nog niet plaatsgevonden. Over de wijziging van het RVV moet de Raad van State nog advies uitbrengen. Het nu al plaatsen van waarschuwingsborden, waarmee de verwachting wordt gewekt dat de milieuzone in de loop van 2015 van kracht wordt, is dus voorbarig en getuigt van weinig respect voor de Afdeling advisering van de Raad van State en de Kamerleden die de mogelijkheid hebben over de wijziging te oordelen.

De SSLU meent dat het plaatsen van de waarschuwingsborden (omdat de wijziging van het RVV onzeker is) misleidend is. Immers de verwachting wordt gewekt dat de milieuzone er hoe dan ook komt, terwijl die zekerheid er niet is. Het moet juridisch niet uitgesloten worden geacht dat het RVV niet wordt gewijzigd en dat de milieuzone er dus niet komt. Straks hebben mensen alvast hoge kosten gemaakt om hun auto te vervangen en blijkt dat achteraf niet nodig te zijn geweest.

De SSLU heeft bij meerdere gelegenheden aangevoerd dat het effect van de milieuzone zoals de raad die heeft vastgesteld zeer gering en mogelijk zelfs negatief is. Dat het effect zeer gering is is de uitkomst van de berekeningen die in opdracht van de gemeente door HaskoningDHV/TNO zijn opgesteld. De bewering van wethouder Van Hooijdonk dat de invoering van de milieuzone de lucht in Utrecht 25% schoner zou maken is volksverlakkerij want apert onjuist. Het marginale effect beperkt zich overigens tot de milieuzone zelf en in nog mindere mate tot de wegen van en naar de milieuzone.

De SSLU heeft meer dan eens aangevoerd dat de luchtkwaliteit als gevolg van de invoering van de milieuzone waarschijnlijk zelfs verslechtert. Om twee redenen. In de eerste plaats zullen auto’s die niet meer in de milieuzone mogen komen om de milieuzone heen gaan rijden, waardoor de lucht buiten de milieuzone verslechtert. Het effect van dit omrijdend verkeer is voor de door de raad gekozen variant milieuzone niet berekend. In de tweede plaats ligt het erg voor de hand dat mensen die zich een nieuwe auto aanschaffen (omdat ze anders de milieuzone niet meer in mogen) veel meer kilometers gaan maken om de kosten voor de aanschaf van de nieuwere auto er uit te halen. Ook dit effect is niet berekend. Per saldo zal de luchtkwaliteit naar het oordeel van de SSLU waarschijnlijk verslechteren.

De SSLU heeft de raad destijds in kennis gesteld van verschillende onderzoekingen waaruit bleek dat het effect van de milieuzone nauwelijks kon worden aangetoond. Daarna heeft de raad een milieuzone nota bene in sterk afgezwakte vorm vastgesteld.

De SSLU is van mening dat aan het besluit om de milieuzone voor personenwagens in te voeren in de eerste plaats partijpolitieke overwegingen ten grondslag hebben gelegen (een politieke partij en zijn/haar wethouder die zo nodig moeten scoren). Daarnaast is de milieuzone vooral een alibi om niets tegen de groei van het autoverkeer te hoeven doen, nog veel extra parkeervoorzieningen te kunnen realiseren, een ambitieus ruimtelijk- en infraprogramma te kunnen realiseren dat de lucht in Utrecht verder verslechtert en effectieve maatregelen achterwege te laten (hoe zit het met de quick scan brommers en scooters en de dosering van autoverkeer vanaf de snelwegen?).

Aan de goed gedocumenteerde bezwaren die de SSLU tegen de milieuzone heeft ingebracht zijn het college en de raad zonder motivering voorbijgegaan. Rest de SSLU slechts de mogelijkheid om bezwaar te maken en in beroep te gaan.

Ik verzoek u het bestreden besluit te herroepen dan wel (ingrijpend) te wijzigen en de SSLU een vergoeding toe te kennen voor de kosten van rechtskundige bijstand.