“Dat NSL is in de ogen van mijn fractie de ultieme smokkelstap (…) om met gegeven luchtvervuiling alsnog de goedkeuring voor bouwprojecten er doorheen te smokkelen, een goedkeuring die er anders niet zou komen (…) een bureaucratisch monstrum, dat beleidsambtenaren, juristen en adviesbureaus gouden tijden zal bezorgen.” (Diederik Samsom) *
Ondanks scherpe kritiek van de PvdA op het NSL (toen de PvdA nog in de oppositie zat) werd het enthousiast door PvdA-minister Jacqueline Cramer in de steigers gezet en in juni 2008 naar de EU gestuurd om ‘derogatie’ te bewerkstelligen. En het is PvdA-staatssecretaris Mansveld die voor de verlenging gaat.
Waarom is het NSL, om met Samsom te spreken, een “ultieme smokkelstap”? Het NSL werd en wordt gepresenteerd als een programma waarin bouw- en wegenbouw projecten die “in betekenende mate” negatieve gevolgen hebben voor de luchtkwaliteit en de gezondheid worden gecompenseerd door maatregelen die de luchtverontreiniging moeten terugdringen. Die maatregelen zouden niet alleen het effect van IB-projecten compenseren, maar bovendien de luchtverontreiniging in het algemeen terugdringen.
Hoe wordt nu berekend dat die maatregelen inderdaad voldoende compensatie bieden? Dat wordt niet door NSL-monitor gedaan, dat worden de ‘wegbeheerders’ geacht te doen (gemeenten, provincies en rijkswaterstaat). Die moeten elk jaar aan het Bureau Monitoring voor elk wegvak verkeersgegevens verschaffen waarmee door de NSL-monitor voor alle gemeenten de luchtkwaliteit berekend wordt: intensiteit, aandeel vrachtverkeer, gemiddelde snelheid en stagnatie. De effecten van maatregelen en projecten (extra verkeer) worden nu geacht door de wegbeheerders in die verkeersgegevens per wegvak te worden ingecalculeerd.
Of de effecten van maatregelen en projecten inderdaad in de lokale verkeersgegevens worden verwerkt weet niemand. Het Bureau Monitoring controleert dat niet. Bij de uitvoering van de motie Van Tongeren heeft het RIVM daar niet naar kunnen kijken. Het RIVM weet dat ook niet. Onnodig te zeggen dat de wethouders, de college en de gemeenteraad dat ook niet weten of controleren.
Niet alleen voor Bureau Monitoring en het RIVM is het onmogelijk om te beoordelen of de effecten van maatregelen en projecten überhaupt in de lokale verkeersgegevens zijn verwerkt en of dat correct is gebeurd. Ook voor burgers is dat volslagen onmogelijk. Wie er om vraagt krijgt te horen: dat wordt met het verkeersmodel gedaan, u moet daar maar op vertrouwen. Met andere woorden: uitgerekend de gegevens die er toe doen (de veronderstelde effecten van maatregelen en projecten) vallen niet te achterhalen.
Het NSL is dus een programma waarmee controle op de luchtkwaliteitsberekening van hogerhand, door de rechter of de burger volstrekt onmogelijk is gemaakt. Burgers kunnen ook geen beroep instellen tegen projecten die door gemeenten in het NSL zijn ingebracht. Voor gemeentebesturen die klagen over de knellende EU-normen voor luchtkwaliteit een geweldige oplossing, want het systeem biedt volop mogelijkheden om ultiem te smokkelen.
Heel goed dat Diederik Samsom in 2006 voorzag dat het NSL een “ultieme smokkelstap” was. Door er verantwoordelijkheid voor te nemen (Cramer) en het nu te willen verlengen (Mansveld) maakt de PvdA duidelijk dat het in elk geval wat luchtkwaliteit betreft niets uitmaakt of we met het CDA, de VVD of de PvdA te maken hebben. Het verschil is wel dat het CDA en de VVD nooit beweerd hebben dat het NSL de “ultieme smokkelstap” is.
* Wetgevingsoverleg vaste Kamercommissie Verkeer en Waterstaat en Ruimtelijke Ordening en Milieu 25 september 2006. Kamerstuk 30489 nr 25.